زاینده رود

کاخ آیینه‌خانه دارای ایوان و استخری همانند چهل‌ستون به مساحت پنجاه هزار مترمربع با بلندای ۴۱ متر بود با این تفاوت که شمار ستون‌های ایوان ۱۶ عدد و با فاصلهٔ ۶۲ متر از زاینده رود بوده‌است. از ویژگی‌های این بنا نصب آیینه‌هایی به ابعاد ۵/۲ متر و بزرگتر بوده و مکانی برای تفریح و سرگرمی به‌شمار می‌رفته‌است.

بدین ترتیب در سال ۱۶۰۴ میلادی شاه عباس نزدیک به سیصد و پنجاه هزار تن از ارمنیان را کوچاند ولی تنها پنجاه هزار تن آن‌ها به زاینده رود در جلفا رسیدند. بعد از جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار در سال ۱۸۲۸ میلادی و در نتیجه مذاکرات صلح و عهدنامه ترکمانچای ارمنی‌های ساکن ایران مجاز بودند طی فقط یک سال به ارمنستان و مناطق و روستاهای ارمنی قفقاز جنوبی مهاجرت کنند. در سال‌های ۱۸۲۸ و ۱۸۲۹ میلادی حدود چهل و پنج هزار نفر به آن مناطق مهاجرت کردند. در سال ۱۹۱۵ میلادی در طی مقاومت وان ۱۵۰۰۰ نفر از وان و ارمنستان غربی به سلماس و تبریز پناه بردند و بیشتر آنان به ارمنستان یعنی در زمان کشتار مسیحیان تبریز توسط عثمانی مهاجرت کردند و تعدادی از آنان هم در سال ۱۹۱۸ میلادی مهاجرت کردند.

سالها در کویش از زاینده رود چشم تر همچو سرو جویباری پای در گل داشتیم

بخشی قابل توجه ای از رودخانه کوهرنگ توسط تونل‌های کوهرنگ به سمت زاینده رود منحرف شده‌است و بخش دیگر پس از پیوستن به آب دیگری به نام «شیخ علی‌خان» و «دوآب صمصامی»، پس از طی مسیری در نزدیکی منطقه بهشت آباد با آب کیار درهم می‌آمیزد و کارون کوچک شکل می‌گیرد. از این محل به بعد، با طی مسیری رود کوهرنگ و رود بازفت با هم پیوند می‌خورند و رود کارون را تشکیل می‌دهند. مساحت حوضه آبریز رود کوهرنگ از چلگرد تا شهر کاج (محل رسیدن به رودخانه بهشت آباد) حدود ۱۱۹۰ کیلومتر مربع می‌باشد.

زاینده رود اشک ز هر چشم چشمه ریخت کهسار دیده تا ستم بیکران برف

آتشگاه اصفهان در غرب اصفهان و ۸ کیلومتری مرکز شهر در خیابان آتشگاه و جنوب خمینی شهر قرار دارد. این بنا در نزدیکی رودخانه زاینده رود، بر روی کوهی قرار دارد. از بلندای این تپه، تا کیلومترها از هر چهار سوی اصلی را می‌توان به خوبی مشاهده کرد.

نخستین بار شاه عباس کبیر در سال ۱۰۲۹ه‍.ق میرجهانگیرخان بختیاری(۱۰۳۷–۹۷۴ه‍.ق) که حاکم بختیاری بود، را مأمور الحاق آب کارون به زاینده رود نمود و دراین خصوص کوه کارکنان نیز تا حدودی شکافته شد و پایه‌های سدی که بررودخانه کوهرنگ احداث گردید نیز موجود است ولی با مرگ شاه عباس، این طرح ناتمام ماند.

بدیدی اگر، سدّ زاینده رود سکندر خجل از سد خویش بود

از آن چشمه باستانی که بود روان آب دانش چو زاینده رود

زاینده رود آبش اگر می‌شود کمست یک روز اگر صبوحی در جی خوریم ما

درین دو هفته که زاینده رود سرشارست پلی است آن طرف آب، هر که هشیارست

٢٠) عضو شورای هماهنگی مدیریت بهم پیوسته حوضه آبریز رودخانه زاینده رود

گفت تا کی می خوری ترسم‌ گرت زاینده رود جای جام می بیارم بازگویی می بیار

شهر ابریشم شهری در کنار منطقه ۱۳ اصفهان از توابع شهرستان فلاورجان در استان اصفهان است که تا شهر اصفهان ۶ کیلومتر فاصله دارد. نام گذاری این شهر به علت وجود باغ بزرگ ابریشم و تولید ابریشم اصفهان دراین منطقه بوده‌است. اردوگاه بزرگ ۷۰ هکتاری شهید بهشتی اصفهان در شهر ابریشم قرار دارد. شهر ابریشم از ساحل زاینده رود تا شاه کوه وسعت دارد.

و نیز منقول است که سلطان ملک شاه سلجوقی، در کنار زاینده رود شکار می نمود، ساعتی در مرغزاری آسایش نمود یکی از غلامان خاص، گاوی در کنار نهری دید می چرید، آن را ذبح کرد و پاره ای از گوشتش را کباب نمود آن گاو از پیره زنی بود که چهار یتیم داشت بر وجه معیشت ایشان از شیر آن حاصل می شد چون آن عجوزه از این واقعه مطلع شد، دود از نهاد او برآمد و مقنعه از سرکشیده بر سر پلی که گذرگاه آن سلطان بود نشست تا سلطان به آنجا رسید با قد خمیده از جای جست و با دیده گریان روی به سلطان کرده گفت: ای پسر آلب اسلان: اگر داد مرا در سر این پل نمی دهی در سر پل صراط دست دادخواهی برآرم و دست خصومت از دامنت برندارم بگو تا از این دو پل کدام را اختیار می کنی؟ سلطان از هیبت این سخن بر خود بلرزید و پیاده گشته گفت: مرا طاقت سر پل صراط نیست مگر تا چه ستم بر تو شده؟ پیره زال صورت حال را به موقف عرض رسانید سلطان متأثر گشته اول فرمود: تا آن غلام را به سیاست رسانیدند و به عوض آن ماده گاو، هفتاد گاو، و به روایتی دویست گاو از سرکار خاصه به آن پیر زال دادند.

حوضه آبریز گاوخونی یکی از حوضه‌های آبریز فلات مرکزی است که رود اصلی آن زاینده‌رود از رودهای استان اصفهان است. در فلات مرکزی ایران بجز زاینده رود، رودخانهٔ بدین شکل وجود ندارد و بیشتر رودخانه‌های ایران در غرب، شمال یا جنوب غرب این کشور جاری است.

آرامگاه الراشد بالله یا آرامگاه راشد قرن ششم هجری قمری در شهر اصفهان بنا شد. این سازه قریب به نهصد سال پیش در عهد سلجوقی، نزدیک کرانه شمالی زاینده رود ساخته شد. مقبره الراشد بالله، آرامگاه خلیفه عباسی است که وی با پیش گرفتن رفتاری خصمانه و ناتوانی عمل به تعهدات پدرش مسترشد (خلیفه پیشین) در پرداخت باج به مسعود بن محمد بن ملکشاه سلجوقی؛ گرفتار خشم مسعود گردید، و سرانجام با محاصره بغداد توسط سَلاجقه، خلیفه راشد از بغداد به موصل گریخت و آواره شهر های بسیاری شد. تا در نهایت دو سال بعد در رمضان ۵۳۲ هجری قمری در اصفهان به دست جمعی از فدائیان اسماعیلیه به قتل رسید و در همان جا به خاک سپرده شد.

تنش نغمهٔ عاجزی می سرود سرش خاک ره، دیده زاینده رود