درفش کاویانی

دل در غم عشق، کامرانی نکند تا ناله درفش کاویانی نکند

در یادگار زریران، سوگنامه‌ای از عهد اشکانی در ایران، گرامی‌کرد پسر جاماسپ در حین نبرد دست‌هایش قطع می‌شود و درفش کاویانی را به دندان می‌گیرد که روایت کتب مقتل از دست‌های قطع‌شدهٔ عباس بن علی و گرفتن مشک آب توسط او تداعی می‌شود. رفتار شمر در داستان کربلا هم بی شباهت به بیدرفش جادو در یادگار زریران نیست. به‌نظر می‌آید که بعید نباشد روایت‌های حماسی-دینی این سوگنامه در مایه‌ور ساختنِ ذهنِ تعزیه‌خوانان و نویسندگانِ کتاب‌هایِ روضة الشهدا و تصویرگران تراژدی کربلا مؤثر افتاده باشد.

درفش کاویانی بین، تصورهای جانی بین که می‌تابد بهر گلشن ز عکس روی یار ای دل

ای یار اکنون، زن خیمه بیرون، همچون فریدون در پرچم گلبن ببین، نقش درفش کاویانی

چون درفش کاویانی چاک شد آتش اولاد ساسان خاک شد

کاوه با شورشگران به نزد فریدون ۱۶ ساله می‌روند و وی را به رزم با ضحاک برای انتقام از خون پدر می‌کشانند. فریدون چرم‌پارهٔ کاوه را با پرنیان و زر و گوهر می‌آراید و آن را درفش کاویانی می‌نامد و به کین‌خواهی برمی‌خیزد. برادران فریدون به فرمان او پیشه‌وران را وامی‌دارند که گرزی برای او بسازند که بالای سر آن گاوی شکل باشد. چون گرز گاوسر ساخته می‌شود، فریدون با سپاهش به‌سوی کشور ضحاک حمله می‌برد. از رود اروند می‌گذرند و به اورشلیم می‌روند که کاخ ضحاک در آنجاست.

کاوه آهنگر شخصیتی اسطورهای از ایران باستان است. در شاهنامه فردوسی آمده که او قیامی مردمی علیه فرمانروایی به نام ضحاک (اژی‌دهاک) را پی می‌ریزد. نشانِ جنبشِ او، درفش کاویانی، پیشبند چرمی‌اش است که بر سر نیزه‌ای می‌آویزد.

تا ناله، درفش کاویانی نکنی در کشور دهر، قهرمانی نکنی

درفش شاهان ایران در دوره‌های گوناگون دستخوش تغییرهای بسیاری گشته است. درفش هخامنشیان، درفش شهباز نام داشته است که شهبازی با بال‌های گشوده و قرص خورشیدی پشت سر آن بوده است. به باور برخی کسان، در زمان اشکانیان پرچمی با نماد خورشید به‌کار می‌رفته است؛ ولی برخی دیرینگی درفش کاویانی را به روزگار اشکانی می‌رسانند. همچنین، درفش کاویانی در عهد ساسانیان نیز بوده است. این درفش چهارگوش بوده و بر روی پایه‌ای حمل می‌شده است.

رمح قلمم به حکمرانی خوابانده درفش کاویانی

علی قربانی‌فر (برادر منوچهر قربانی‌فر، یکی از عوامل ماجرای مک فارلین یا همان دلالی برای خرید سلاح از آمریکا و اسرائیل برای حکومت جمهوری اسلامی) جزو متهمان پرونده ترور سیروس الهی (از اعضای سازمان درفش کاویانی) اعتراف کرد که یکی از عوامل ترور مخالفان حکومت جمهوری اسلامی است.

درفش اشکانیان مزین به خورشید بوده است. همچنین یگان‌های هزارتایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی ابریشمی با نشان اژدها بودند. گرچه تاریخ‌شناس سوئدی استیگ ویکاندِر[ب] دلیل‌هایی آورده است که «درفش کاویانی» در دوران اشکانیان نیز پرچم ملی ایران بوده است.

بر پایهٔ نوشته‌های طبری و مسعودی، درفش کاویان از پوست پلنگ درست به ابعاد ۱۲ × ۸ ارش برابر ۷٫۵ × ۵ متر درست شده بود. ابن خلدون گزارش می‌کند که درفش کاویانی دارای چهارگوشی جادویی با ۱۰۰ زمینهٔ درهم‌بافته بود و چنین باوری وجود داشت که سپاهی که این درفش را حمل می‌کند شکست‌ناپذیر است.

به کردار درفش کاویانی به نقش وَشیْ و کوفی سراسر

درفش کاویانی بر سر شاه چو لَختی ابر کاُفتد بر سر ماه

همچنین ببینید: اعضای ترور شده سازمان درفش کاویانی

دارای درفش کاویانی دزدی است که از دکان ما جست

الا ای کاوه خنجر کش‌ سوی ضحاک لشکر کش فریدون است هان برکش درفش کاویانی را