خطبا

آنچه شهان با ادبا می کنند با شعرا و خطبا می کنند

مذهب حنفی در دوره سلجوقیان از عنایت و حمایت حاکم‌های سلجوقی مانند طرق البیگ و آلپ ارسلان برخوردار بود. آن‌ها در اداره حکومت از ائمه و قضات و خطبای حنفی بهره می‌بردند. آن‌ها توانستند این اندیشه مذهبی را توسعه دهند و تعادل را به نفع اشعریان برهم بزنند و مدرسه سازی به خصوص مدرسه‌های شافعی و اشعری در سرتاسر این قلمرو بسیار در این دوران گسترش یافت.

همیشه تا خطبا نام آن عمر گویند که هست باب ترا جد و باب او خطاب

گفت‌: من ناطق و گویا و ادیبم زین‌رو میل من با ادبا و شعرا و خطباست

سکه تو زن، تا اُمرا کم زنند خطبه تو کن تا خطبا دم زنند

روی عن النبی صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم انه قال «مررت لیلة اسری بی علی قوم تقرض شفاههم بمقاریض من نار، فقلت من هؤلاء یا جبرئیل؟ قال هؤلاء الخطباء من امتک، یأمرون الناس بالبر و ینسون انفسهم وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ

بین الساقة و الشجر و النجوم و الزهر بساطی دیدم کشیده و سماطی درهم تنیده مسندی در صدر نهاده و جمع برقدم انتظار ایستاده بر هر طرفی نقبای ملیح و خطبای فصیح نشسته، یکفرقه در خرقه عباسی و یک زمره در کسوت قرطاسی، جمعی در لباس آل عباس و فوجی در زی اهلبیت خیرالناس، بعضی چون بنفشه سیاه گلیم و جمعی چون شکوفه سپید ادیم.

ای خطبا تا بکی دریدن و خستن با دم خنجر دل حسین و حسن را

انس بن مالک گفت: کاد الخیران ان یهلکا. آن گه در شأن ایشان آیت آمد که: لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ، بو بکر گفت: آلیت علی نفسی ان لا اکلّم النبی (ص) ابدا الا کاخی السرار، سوگند یاد کردم که از این هرگز با رسول خدا سخن بلند نگویم، مگر چنانک با همرازی پنهان سخن گویند و عمر بعد از آن با رسول سخن چنان نرم گفتید که رسول دشوار توانستی شنید. انس مالک گفت ثابت بن قیس بن شماس خطیب رسول بود که خطباء عرب را جواب دادی در مجلس رسول.

در آن حج هیئتی از علمای مصر به سرپرستی حسن البناء، مرشد عام جمعیت اخوان‌المسلمین حضور داشتند که در نتیجه صحبت هایی که بین سید محمدتقی خوانساری و علمای مصر اتفاق افتاد منجر به تفاهم بیشتر و در پاسخ آن خطبای مصری هم با او، همصدا گردیدند.

مشتی خاک را چه اهلیّت آن بود که سکّان حظائر قدس و خطباء منابر انس پیش وی سجده کنند.

اصرّهما ترنم اخطبان‌ قد بلغا فی المجد غایتاها