خسرت

مُردم از خسرت تو و شادم که به این آرزو رسیدی تو

فقال ابو لهب: تبّا لک انّما جمعتنا لهذا؟! فانزل اللَّه تعالی تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ. و قیل: جمع الاقربین من اهل بیته و نفرا من عظماء قریش و اطعمهم ثمّ دعاهم الی اللَّه و الی تصدیقه و وعدهم علیه طاعة العرب و ملک الدّنیا و عزّ الابد. فقال ابو لهب من بینهم: أ لهذا جمعتنا؟ تبّا لک! فنزلت: تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ ای خابت و خسرت. اسند الفعل الی الید و المراد به نفسه علی عادة العرب فی التّعبیر ببعض الشّی‌ء عن کلّه، کقوله: «بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ» و قیل: المراد به ماله و ملکه. یقال: فلان قلیل ذات الید یعنون به المال. و قیل: تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ لعنة علی ماله و ولده «وَ تَبَّ» لعنة علی نفسه. و قیل: الاوّل دعاء و الثّانی خبر، کما یقال: غفر اللَّه لک و قد فعل اهلکه اللَّه و قد فعل. قرأ ابن کثیر «ابی لهب» ساکنة الهاء و هی لغة مثل نهر و نهر. و قیل: انّما اضاف التّباب الی یدیه لانّه اخذ حجرا فرمی به رسول اللَّه (ص). و عن ابن عباس قال: لمّا خلق اللَّه القلم قال: «اکتب ما هو کائن»، فکتب فیما کتب.

وَدَّ کَثِیرٌ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ... الآیة... من خسرت صفقته ودّ أن لم تربح لاحد تجارته، خرمن سوخته خواهد هر کس را خرمن سوخته، جهودان که در وهده مذلت و مهانت افتاده‌اند و غبار نومیدی بر چهره تاریک ایشان نشسته می‌دوست دارند مسلمانان را بساز خود دیدن، و از عزّ اسلام بمذلت جهودی افتادن، لکن تا بر منبر ازل خطبه سعادت و پیروزی خود بنام که کردند؟ جهودان این میخواهند و رب العالمین میگوید خواست خواست ماست نه خواست جهودان، و مراد مراد ماست نه مراد ایشان! و ربّک یخلق ما یشاء و یختار ما کان لهم الخیرة، فمن این للطّینة الاختیار و الحقّ مستحقة بنعت العز و الجلال، و ما للمختار و الاختیار، و ما للمملوک و الملک و ما للعبید و التصدّر فی دست الملوک. قال اللَّه تعالی ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ حسین بن علی را علیهما السلام گفتند بو ذر میگوید من درویشی بر توانگری اختیار کرده‌ام، بیماری بر تندرستی بر گزیده‌ام.

کسی تاکی به‌دوش ناله بندد محمل خسرت عصا بشکن درآن وادی‌که طاقت نارساگردد

وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها ای خابت و خسرت نفس اضلّها اللَّه و خیّبها من کلّ خیر. و قال الحسن: معناه: قد افلح من ذکی نفسه فاصلحها و حملها علی طاعة اللَّه عزّ و جلّ.

قال ابن عیینة: الاقامة بالید و القسط بالقلب، وَ لا تُخْسِرُوا الْمِیزانَ ای لا تدخلوا النقص فیه و لا تطغوا فی الکیل و الوزن، یقال اخسرت المیزان و خسرته ای نقصته و قیل المیزان میزان القیامة ای لا تخسروا میزان اعمالکم. و قیل المیزان العقل فلا تخسروه بان یکون معطلا غیر متّبع و اعید ذکر المیزان مصرحا غیر مضمر لیکون النهی قائما بنفسه غیر محتاج الی الاول. و قیل لانها نزلت متفرقة فی اوقات مختلفة فتقتضی الاظهار.

در توریة موسی است که: الجنة جنتی و المال مالی، فاشتروا جنتی بمالی فان‌ ربحتم فلکم و ان خسرتم فعلیّ. یا بنی آدم ما خلقتکم لا ربح علیکم انما خلقتکم لتربحوا علی.