تهافت

کتاب پرآوازه تهافت الفلاسفه که شاید مهم‌ترین نقد و رد آرای ارسطویی‌مشربان در تاریخ فلسفه باشد، که غزالی آن را به شیوه‌ای فلسفی و نقادانه نوشت و در آن در بیست مسئله بر فیلسوفان ایراد گرفته و به باور خودش تناقض‌گویی‌های فیلسوفان را آشکار کرده‌است. غزالی که در بیش‌تر مباحث مذاق عرفان و تصوف و کم‌تر مذاق کلامی دارد، از جمله ابوعلی سینا را به سبب چند مسئله که یکی از آن‌ها مسئله بی‌آغاز بودن جهان هستی است، تکفیر می‌کند. ابن رشد اندلسی به غزالی پاسخ گفته‌است و نام کتاب ش را «تهافت التهافت» گذاشته‌است.

در کتاب تهافت الفلاسفه آمده است که گفتار پیرامن این معاد پنج است و هر یکی را جمعی معتقدند.

«تهافت الفلاسفه» کتابی کاملاً فلسفی است

ابن رشد بزرگ‌ترین کسی است که در زمینه سازگاری مکتب تهافت (غزالی) با مکتب مشاء (فاراب و ابن سینا) گام برداشت. او بزرگ‌ترین فیلسوف بلامنازع اهل سنت است. از فلسفه ارسطو سیراب شده و هرگز از دایره نگرش اسلامی بیرون نرفته است. هر کجا ابن‌سینا و فارابی کوتاهی کرده باشند، آنان را مورد انتقاد قرار می‌دهد، و هرگاه غزالی محق باشد حق را به او می‌دهد، همچنین وقتی خطا کرده یا عمداً از راه صواب منحرف شده باشد، او را استهزاء کرده و متهم به سفسطه می‌کند.

دیدگاه‌های ذکرشده در بالا منجر به نوشتن «محکومیت‌های ۱۲۱۰–۱۲۷۷» اثر اسقف اتین تمپیر از کلیسای کاتولیک شد. تمپیر ۲۱۹ رساله غیرقابل قبول را مشخص کرد، که برخی از آن‌ها علیه آورویست‌ها در دانشگاه پاریس بود. اشاره شده است که اتهامات اصلی تمپیر تقریباً مشابه اتهامات غزالی علیه فیلسوفانی است که در کتاب «تهافت‌الفلاسفه» اشاره شده است، و ابن رشد سعی کرده بود در کتاب «تهافت التهافت» ثابت کند که غیرقابل توجیه است.