تفاح

گهی ز گریه تو زرد دیده نرگس گهی ز خنده تو سرخ چهره تفاح

از آن باغ است این سیب زنخدان قناعت بر یکی تفاح تا کی

یک کاسه هریسه پر ز روغن به صباح یک تکه، گرسنه را به از صد تفاح

ز گل شکر لفظ و تفاح خلقش شماخی نظیر صفاهان نماید

پس گفتند: مردم همچنین مجموع جسد و نفس‌اند با همه آلتها بکار. مر جسد را گوید: جسد منست؛ و جان را گوید: جان منست، و قول من چنین است، و هنر من چنین است. و این قوم گفتند که هر که گوید: «مردم»، این نام (بر) مجموع نفس و جسد ا‌فتد، همچنانک هر که گوید «سوار»، این نام بر مجموع اسپ و مرد افتد، و همچنانک مرد بی اسپ و نه اسپ بی مرد سوار نباشد، گفتند: جسد بی نفس و نه نفس بی جسد مردم نباشد و هر چند که حد مردم نفس و جسد را نهادند، بقا مر نفس را و بازگشت بعالم علوی مر نفس را نهادند. و گفتند: آسمان مکان نفسهاء فلاسفه است. و گفتند: مر نفسهاء حکما را بازگشت بنفس کلی است که خداء نفس اوست و متالهان فلاسفه گفتند: ما بعلم و حکمت مطالب خویش را مانند خدا کنیم، از بهر این خویشتن را «متاله» گفتند یعنی خدا شونده. و ارسططا‌‌لیس روز مرگ خویش که شاگردان بنزدیک او آمده بودند سیبی بدست گرفته بود، و آن را همی بویید و حکمتها همی گفت و شاگردانش همی نبشتند، چنانک‌اندر «کتاب تفاحه» مسطور است، و چو کارش بآخر رسید گفت «سلمت لما‌‌لک ارواح ا‌لفیلسوفین نفسی» یعنی: سپردم نفس خویش بخداوند جانهاء فیلسوفان. و این سیب از دستش بیفتاد.

الفتح من تفاحکم و الحشر من اصباحکم القلب من ارواحکم فی الدور تمثال الرحا

تفاح احمر چون رخسار منور و جام رخشان چون لعل بدخشان بچاشنی ترش گشته، می گفت تاکی این جمال شنیع بر فصل ربیع باز میراند و لوح احوال او پیش می خواند و این ابیات می گفت.

تفاح جان و گل شکر عقل شعر اوست کاین دو به ساوه هست سپاهان شناسمش

در آن زمان که شود معده پر ز نان و عسل خوش است طاس یخ آبی و صحنک تفاح

ز تف چو ظاهر تفاح زرد گشت رخم ز غم چو باطن او پاره‌پاره شد جگرم