اورارتوییان

از آغاز جلوس تیگلت پیلسر سوم بر تخت سلطنت آشور، دوران سخت تجاوزات جدید آشوریان به سرزمین اتحادیهٔ قبایل ماد شروع شد. تجاوزات منجر به شکست اورارتوییان و به رونق موقت دولت ماننا که در آن زمان متحد آشوریان محسوب می‌شد، کمک کرد. منابع آشوری اسامی ده‌ها تن از امیران سرزمین ماد را یاد می‌کنند، ولی هیچ‌یک از ایشان در میان دیگران شاخص نشد.

تهاجم اورارتو به سرحدات آشور حایلی میان آشور و ماد گشت و بدین منوال ماد از اینکه تحت انقیاد آشور در آید، نجات یافت. اما چون اورارتوییان از منظر اعضای اتحادیه قبایل ماد، به صورت بزرگترین خطر درآمده بودند لذا مبارزهٔ آزادی خواهانه ماننا علیه اورارتو این خطر جدید را دوباره از سرزمین ماد دور کرد.

دوره‌های متوالی زندگی بشر از ۹۰۰۰ سال پیش تا دوره اورارتوییان در شهریری به صورت متوالی مشخص شد. 

هوریان و اورارتوییان خویشاوند گرجی‌ها و چچن‌های امروزی بودند. اما فریژی‌های تراکی، زبان هندواروپایی ارمنی را با خود به قفقاز آوردند. امروزه شمار ارمنی‌زبانان جهان پیرامون هشت میلیون نفر تخمین زده می‌شود.