ارذال

غایت همتت ار کردت سلطان سخن آیت کدیه چو ارذال چرامی‌خوانی

نگیرم از قبل جاه خدمت اعیان نگویم از جهت مال مدحت ارذال

با سفیران تو مه گم گشته پیکی راه جوی نزد بوابت زحل دون پایه ای زارذال کوی

در بادیه مردان را کاری است نه سردان را کاین بادیه فردان را بزدود ز ارذالی

چون شدی تسلیم کآن ارذال خلق دخترانش را رسن بندد به حلق

عیب پنهانی ارذال جهان چون عیان گشت، در اعیان چکنم؟!

آن یکی از قبیله ارذال وین دگر از طویله اوباش

«وَ قالُوا» یعنی: المضلّین و الاتباع جمیعا: «ما لَنا لا نَری‌ رِجالًا کُنَّا نَعُدُّهُمْ مِنَ الْأَشْرارِ» ای نعدّهم من الارذال فی الدّنیا، یعنون المؤمنین الّذین کانوا یسخرون منهم فی الدّنیا و یهزؤن بهم و یضحکون و هم عمار و خباب و صهیب و بلال و سلمان و غیرهم من صعالیک المهاجرین الّذین کانوا یقولون لهم: «أَ هؤُلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنْ بَیْنِنا» ثمّ ذکروا انهم کانوا یسخرون من هؤلاء فقالوا: «أَتَّخَذْناهُمْ سِخْرِیًّا» قرأ اهل البصرة و حمزة و الکسائی: «مِنَ الْأَشْرارِ أَتَّخَذْناهُمْ» موصولة الهمزة فی الدّرج مکسورة فی الابتداء. و قرأ الآخرون بقطع الالف و فتحها فی الحالین علی الاستفهام و یکون «ام» علی هذه القراءة بمعنی بل، و من فتح الالف فال هو علی اللفظ لا علی المعنی لیعادل «ام» فی قوله: أَمْ زاغَتْ کقوله: أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ. و قال القرّاء: هذا من الاستفهام الّذی معناه التوبیخ و التّعجّب. «زاغت» یعنی مالت «عَنْهُمُ الْأَبْصارُ»، و مجاز الآیة: ما لنا لا نری هؤلاء الّذین اتّخذناهم سخریّا لم یدخلوا معنا النار ام دخلوها فزاغت عنهم ابصارنا فلم نرهم دخلوا، و قیل: ام کانوا خیرا منا و نحن لا نعلم فکانت ابصارنا تزیغ عنهم فی الدنیا تحقیرا لهم.

لب ارذال کز آرامی گیتی بدخشک فتنه کردند که سازند مگر کامی تر