معنی کلمه اجتهاد در مقابل نص در دانشنامه اسلامی
نص در لغت به معنای بلند کردن، و نهایت و غایت هر چیزی است.
در اصطلاح رایج، «نص» به کلام معتبر و صریح و آشکاری گفته می شود که بیش از یک معنا نداشته باشد.
[ویکی نور] اجتهاد در مقابل نص، ترجمۀ فارسی کتاب «النص و الاجتهاد»، علامه سید شرف الدین، به وسیله علی دوانی است.
این کتاب کاری علمی - تحقیقی است که علامه شرف الدین در واپسین سال های عمر خویش به نوشتن آن موفق شده است. این اثر از آثار وحدت آفرین و ارزشمند علامه شرف الدین است. وی در این کتاب 99 مورد از مواردی را که خلفا برخلاف نصّ پیامبر(ص) عمل کرده اند، از موثق ترین منابع اهل سنت برشمرده است.
آنچه علامه شرف الدین در النصّ و الاجتهاد آورده، فراتر از حوزۀ نزاع بین شیعه و سنّی است. با تکیه بر محورهایی که او مطرح کرده، می توان عناصر مؤثر در شکل گیری بدعت را بازشناخت و تفاوت های ماهوی و عینی و عملی این مفهوم را از نوآوری مشخص ساخت.
با مراجعه به این کتاب می توان دریافت که از نظر علامه، بدعت متکی بر دو مبنای «تأویل» و «مصلحت گرایی» است و بدعت گذار در مراجعه و استناد به متون دینی از این دو عنصر بهره می برد. متقابلا نوآوری نیز بر دو مبنای «تفسیر نصوص» و «توجه به عنصر زمان و مکان» استوار است. مرحوم شرف الدین برای مقابله با بدعت بر روشی تأکید دارد که مشخصا بر دو رکن استوار است. وی معتقد است که با تکیه بر این دو رکن، نتیجۀ تحقیق و استنباط در شریعت به بدعت منتهی نمی گردد:
از جمله عواملی که در شکل گیری نظریات بدعت آمیز و پیدایش منازعات مذهبی نقش مهمی دارد، مختلف و متفاوت بودن منابع مورد مراجعه دو فرقه شیعه و سنی، و تفاوت روش های مراجعه به منابع مشترک است. برای پیشگیری از بدعت باید اعتبار منابع مورد مراجعه ثابت شود و ساز و کار مطلوب در این مراجعه نیز مقرر گردد.علامه شرف الدین ضمن اشاره به موارد متعددی که در آنها به دلیل مراجعه به منابع غیر معتبر یا مراجعه غلط به منابع معتبر؛ کار به مخالفت با نص و در نتیجه بدعت گذاری کشیده شده است، بر لزوم تصحیح منابع تأکید می کند.