آتش دل

از شرح ارائه شده توسط نی داوود پیداست که شعر تصنیف آتش دل، توسط پژمان بختیاری در حین ساخت آهنگ آن توسط مرتضی نی داوود سروده شده‌است. از قرائن و شواهد چنین برمی آید که ساخت شعر و ترانهٔ این تصنیف در سال ۱۳۱۵ خورشیدی صورت پذیرفته و نخستین اجرای آن، توسط قمرالملوک وزیری در همان سال، با تار مرتضی خان نی داوود و در محل گراند هتل تهران بوده‌است. همچنین مدتی بعد از این اجرا، اجرایی دیگر از این تصنیف با صدای قمرالملوک و تار نی داوود توسط کمپانی هیزماسترویس بر روی صفحه گرامافون ضبط گردید که این نسخه خوشبختانه موجود و در دسترس می‌باشد.

گه زنی مروحه بر آتش دلهای کباب گه شوی عود و زخط دود کنی در مجمر

ای که چون جان رفته ای از پیش ما، باز آی زود کز فراقت سوختم بر آتش دل همچو عود

آتش دل یا آتشی در سینه دارم جاودانی، عنوان تصنیفی قدیمی با صدای قمرالملوک وزیری در مایه دشتی است که شعر آن توسط حسین پژمان بختیاری (زاده ۱۲۷۹، درگذشت ۱۳۵۳ در تهران)، شاعر و ترانه سرای نامی ایران بر روی آهنگی از مرتضی نی داوود (زاده ۱۲۷۹ در تهران، درگذشت: ۱۳۶۹ درلس‌آنجلس)، سروده شده‌است. این تصنیف نخستین بار با صدای قمر و در همراهی با نغمه تار آهنگساز آن (مرتضی خان نی داوود)، در سال ۱۳۱۵ خورشیدی و در محل گراند هتل تهران، واقع در خیابان لاله زار، اجرا شد.

آتش دل یک مجموعه تلویزیونی محصول سال ۱۳۷۹ به کارگردانی فریال بهزاد، نویسندگی بهناز رضایی و تهیه‌کنندگی سید محسن طباطبایی‌پور می‌باشد که از شبکه پخش شد. این مجموعه در ۱۳ قسمت تهیه شد.

آلبوم موسیقی سنتی آتش دل با صدای علیرضا افتخاری ، آهنگسازی عبدالحسین برازنده و تنظیم موسیقی مهرداد دلنوازی است که در آواز افشاری و آواز ابوعطاء که به یاد جلال تاج اصفهانی اجرا شده‌است.

دور و نزدیک نمی‌ماند به جا خشک و تری آتش دل اگر از دیده نمی‌گشت خموش

ای آفت دل ز آتش دل دود غم است مایه است هوای تو بر او سود غم است

دایم بود فروزان چون آتش دل لعل هر کس نداد بیرون از دل شرار خود را

آواز ابوعطا در موسیقی بومی ایران بسیار رایج است. قطعهٔ «مگر نسیم سحر» از قمرالملوک وزیری به آهنگسازی مرتضی نی‌داوود و آلبوم عشق داند اثر محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی نمونه‌هایی از آواز ابوعطاست. تصنیف بهار دلکش منسوب به درویش‌خان نیز از آثار شاخص ساخته‌شده در آواز ابوعطا (گوشهٔ حجاز) است. تصنیف آتش دل که عبدالحسین برازنده که روی شعری از حسن صدر سالک ساخت و اولین بار توسط جلال‌الدین تاج اجرا شد نیز در آواز ابوعطاست.

از آتش دل همیشه اندر تابم وز اشک دو دیده غرقه اندر آبم

بسوز ای آتش دل استخوان سینه را یک یک مبادا تیر آن ابرو کمان بر استخوان آید

نی هیچ به کام خوش نشینیم نی آتش دل فرو نشانیم

از ماندگارترین آثارش می‌توان به آتش دل اشاره کرد.

گر طالع خفته را سحرخیز کنیم از آب رزان آتش دل تیز کنیم

علیرضا افتخاری آلبوم آتش دل و ترانهٔ به‌یاد استاد تاج را به وی تقدیم کرده‌است. در ۲۹ تیر ۱۳۹۴، معین یکی از شاگردان تاج اصفهانی، ترانهٔ آتش دل را به یاد استادش با تنظیمی از کاظم عالمی بازخوانی کرد.

بر در و دیوار کثرت آتش دل چون زنی یابی از توفیق حق بر بام وحدت نردبان

«آتش دل» نام تصنیفی است به آهنگسازی عبدالحسین برازنده که روی شعری از حسن صدر سالک در آواز ابوعطا ساخته شده‌است. این تصنیف را اولین بار جلال الدین تاج اصفهانی خوانده‌است.

آلبوم آتش دل اولین آلبوم رسمی موسیقی علیرضا افتخاری می‌باشد که در سال ۱۳۶۲ انتشار یافته. این اثر با نظارت فرامرز پایور ضبط و منتشر گردید‌ه است.